Ölmeden Evvel Ölmek

Tasavvuf ilmi felsefi bir ilim değildir, hal ilmidir. Bu ilmin öğretisiyle ve yaşamıyla Hakk’a varılır. Kal ilmi dünyadandır. Önemli olan gönül ilmidir. Tevhid ilmi, başka bir ifadeyle Ledün ilmi, ab-ı hayat ilmidir. İnsan ölmez bu bir ölümsüzlük ilmidir. Bu ilim Allah’la olma ilmidir. Allah’ın emri olmadan kişinin hareketi yoktur, canı da yoktur. Ancak O’nunla zinde oluruz. Bu hikmet ilmiyle amel edenler, sureten insan oldukları gibi, sıreten de insandır. Zahir ilmi öğreniriz, sonra da başkalarına öğretiriz. Yani akıldan diğer akıllara, yani kulaktan diğer kulaklara gider.
Fakat hikmet ilmi öyle değildir. O ölmeden evvel diğer bir ilimle olur.
‘’Mutu kable ente mutu’’ , ‘’Ölmezden evvel ölünüz’’
Ebu Talibi Mekki’nin ilmi üçe ayırması: 1) Zahir ilmi, kulaktan kulağa ilim, 2) Batın ilmi, ehli olana söylenir. 3) Ne zahir ne batındır. O tamamen gizlidir. Aşıkla Allah arasındaki ilimdir. Rabbani ilhamdır.
Hikmet ilmi bir nurdur. İzafi ilmin çıkış yeridir. İzafi ruhtan çıkıp arif olanın kalbine iner. Hikmet; doğruya, güzele, edebe, ahlaka, yalansız, riyasız, zinasız, dünyaya meyil vermeden, Allah’a yönelmektir. Allah’a teslim olmak, O’nun rızasına boyun eğmektir. Özü, sözü doğru olan, sırlı ve tevekkül yoludur. Halka güzel ahlakla yaklaşmak, yumuşak olmak, güler yüzlü olmak, kendinden ilerde olan arife teslim olmak, büyüklere hürmet, küçüklere şefkatli olmaktır. Hikmeti ehlinden men etmek ehline zulümdür. Hikmeti ehli olmayana söylemek hikmete zulümdür.